Asla Kimseyi Öldürmedi Benim Babam – Jean-Louis Fournier

Ben bu adamın yazdıklarını okumayı çok seviyorum.

Biri bir gün gelse ve bana “trajikomik” ne diye sorsa, merak etse mesela, Jean-Louis Fournier trajikomiğin ta kendisidir derim. İncecik iki kitabı var bende. İkisini de tahminen kırk dakika içinde bitirmişimdir. Sonra kimbilir kaç kırk dakika düşündüm haklarında. Çok garip. Garip ama güzel. Güzel ama acıklı.

Fournier 1938 yılında, Fransa’da, Arras’da doğmuş. Birkaç kardeşi, annesi, babası ve büyükannesi ile büyümüş anladığım kadarıyla. İki kitabı var bende demiştim ya işte. Bir tanesi Asla Kimseyi Öldürmedi Benim Babam (AKÖBB), diğeri de Nereye Gidiyoruz Baba? (NGB?) İkinci kitabı ile 2008 yılında Prix Femina ödülünü almış Fournier. AKÖBB’da Fournier babası ile olan ilişkisinden bahsediyor. Kısa kısa. NGB?’de ise kendi oğulları ile olan ilişkisinden. Aslında devam niteliğinde bu kitaplar birbirlerine, tamamlayıcılar. Ben bu yazıda AKÖBB’dan bahsetmek istiyorum.

Yapı Kredi Yayınları’ndan 2009 yılında çıkan bu kitap bana hediye geldi. İyi ki de geldi. Fransızca’dan Türkçe’ye Zafer Demez tarafından çevrilmiş. Bana kalırsa başarılı bir çeviri ama ben NGB?’nin çevirisini daha çok sevmiştim, onu da Aslı Genç çevirmişti. Fournier’in doktor bir babası var. Hastalarından para almayan, çok hasta olduğunu bildiklerine çağrılmadan giden, yer yer saf ve komik bir doktor. Peki nasıl bir baba? Evdekileri şöyle ya da böyle korkutan bir baba. Oğluna yıllar sonra, oğlu koca adam olduğunda bile, babam beni hiç sevmemişti dedirtebilecek bir baba. İyi bir doktor, kötü bir baba. Peki nasıl bir insan?

Sorunlu bir baba-oğul ilişkisi olduğu kesin. Babanın son derece dengesiz, sevgisiz ve edepsiz olması. Ve sarhoş. Hep sarhoş. Hep bir huzursuzluk var evin içinde. Belki her gün kavga yok ama tahminen bu ne zaman kavganın patlayacağını bilememe hali, hep tetikte beklemek çok daha tatsızdır. İşte böyle bir durum var Bay Doktor Fournier'lerin evinde.

Babası hakkında kısa kısa, birer sayfalık anılara yer vermiş Fournier. Hiçbiri sadece acıklı, dokunaklı değil. Hiçbiri sadece komik değil. Her şey biraz biraz var. Sanki babasıyla bu son hesaplaşmasında, birazcık da gülmek, o zamanı katlanılabilir kılan şeyleri hatırlamak istemiş Fournier. Aslında çok da iyi olmuş. Hayat ne sadece eğlencelidir ne de sadece sıkıcı. İnsanlar ne sadece kötüdür, ne de sadece iyi.

Babanın yanında anne figürü sanki biraz gerilerde kalmış. Fournier babası hakkında ne hissettiği konusunda bence son derece emin ama annesi hakkında endişeleri var gibi geldi bana. Arada duygular. Nefret ya da aşk gibi kuvvetli değil. Evet bir anne var. Anne ek işler yapıyor, anne çocuklarla ilgileniyor, anne babayla ilgileniyor, anne arada gülüyor. Ama gerçekte nerede? Böyle bir adamla evlendiği için mutsuz mu? Pişman mı? Geri dönüşü var mı? Yok sanırım. Kitabı adı bence son derece anlamlı. Baba doktor ve kimseyi öldürmüyor. Mesleği gereği tam tersini yapması lazım. “Asla kimseyi öldürmedi benim babam!” bunu bir çocuğun ağzından, birazcık sinirle ve hışımla çıktığını düşünün. Sanki babasını savunur gibi. Öyle gibi mi acaba? Fournier bir nevi geçmişiyle ve babsıyla hesaplaştığı bu kitapta ne yapmak istiyor? Bana kalırsa babasının kötü biri olmadığını söylüyor. Fakat hemen ardından ekliyor, kötü olmanın çeşit çeşit yolu var. İyi damgası öyle çabuk kolay yenmiyor.

Bir de bana şöyle geldi. Fournier’nin babası içiyor. Evet çok içiyor. Sinirleniyor. Şeftalileri fırlatıyor, çocuklara bağırıyor, büyükanneyi azarlıyor... Peki neden? Bu adamın bence bir derdi var, yazar bizden bunu saklıyor. Ve tam da o dert bizim Fournier’nin babasının iyi mi yoksa kötü bir adam mı olduğuna karar vermemizde yardımcı olacak. Bana böyle geldi.

Ben bu yazıda sadece AKÖBB’dan bahsetmek istiyorum demiştim ama sanırım biraz da NGB?’dan bahsetmem gerekir. Fournier, zaman içinde evlenmiş ve üç çocuğu olmuş. İki oğlan, bir kız. Arka arkaya doğan zihinsel engelli oğlanlar ve ardından gelen normal(!) kız. Güzel bir kız çocuğu. Bugün benim gibi her iki kitabı da okuyan bir arkadaşımla konuşuyorduk ve onun aklına lu gelmiş kitapları okuduktan sonra. Acaba Fournier’nin kendi babasıyla olan deneyimi onu nasıl bir baba yapmıştır. Hele de sıradan bir baba değil, özel (!) bir değil, iki çocuğa sahipken. Benim de aklıma şu gelmişti kitaplardan sonra, eğer Fournier’nin babası yaşasaydı ve dede olabilseydi, torunlarını görebilseydi, nasıl bir dede olurdu? Neler yapardı? Onlara da mı sevgisini göstermezdi yoksa düşkün (!) hallerinden ötürü onlara en azından azıcık gülümser, keyfi yerindeyse birazcık şekerleme bile alır mıydı? Kim bilir...

Aile sorunları, ilişkiler insanın hayatınad gerçekten onarılmaz, geriye dönülmez izler bırakıyor. Önüne geçmek de, en başında engellemek de pek mümkün olmuyor. Okurken kolay gibi hatta okurken bile kolay değil gibi. Bir de bunları yaşaması var. Zor şeyler...

Ben Jean-Louis Fournier'i size mutlaka öneriyorum. Mutlaka!